Słownik żeglarski – Podstawowe terminy żeglarskie

Aby uniknąć obu tych sytuacji, warto zapoznać się z najważniejszymi pojęciami. Dla uproszczenia podzieliliśmy je na kilka grup. Zapraszamy do przeczytania naszego słowniczka pojęć żeglarskich. 

Części jachtu

• burta – boczna część kadłuba łodzi. Warto pamiętać, że prawa burta zawsze jest ważniejsza i honorowa, dlatego tam sadzamy ważnego gościa,
• dziób – przód kadłuba,
• rufa – tylna część łodzi,
• maszt – pionowe drzewce (zwykle wykonane z metalu) służące do rozpinania żagli,
• top – szczyt masztu,
• bom – poziomy element (dawniej drewniany, dzisiaj zwykle metalowy), przymocowany z jednej strony do masztu. Na bomie mocuje się róg szotowy głównego żagla, czyli grota,
• miecz – ruchoma płetwa wypuszczana pod kadłubem z tzw. skrzynki mieczowej. Dzięki mieczowi jacht jest bardziej stabilny i lepiej „słucha” steru, raczej występuje w łódkach śródlądowych. Służy głównie do zachowania stateczności jachtu.  Na morskich jachtach dominuje kil – dający duże obciążenie pod jachtem co zapewnia mu bardzo dużą stabilność ale zwiększa znacząco zanurzenie jachtu,
• rumpel – drewniany lub metalowy element połączony z płetwą sterową i służący do sterowania jachtem. Na większych jednostkach zastępowany przez koło sterowe.

Drobne elementy

• krawat –  cienka linka służąca do przymocowywania większych elementów, np. zwiniętych żagli, innych lin itp.,
• icek – kawałek taśmy, nitki a nawet taśmy magnetofonowej przymocowany do żagli lub ewentualnie want i pomagający obserwować skąd wieje wiatr, 
• szekla – metalowy element – zazwyczaj w kształcie litery „U” zamykanej za pomocą gwintowanego sworznia lub zapadki. Szekle służą do mocnego i szybkiego łączenia różnych elementów na jachcie,
• knaga – rodzaj okucia służącego do mocowania lin – np. w czasie cumowania, 
• kabestan – element przypominający zamontowaną pionowo szpulę. Dzięki odpowiednim przełożeniom kół zębatych wewnątrz umożliwia zminimalizowanie siły potrzebnej np. do wybierania (ciągnięcia) lin pracujących z żaglami.

Wyposażenie dodatkowe

• odbijacz – gumowy, nadmuchiwany element umieszczany na burcie celem jej ochrony przed uszkodzeniami podczas cumowania,
• pagaj – wiosło z relatywnie krótkim trzonkiem,
• bosak – drewniany lub metalowy drąg zakończony hakiem. Jest pomocny podczas cumowania, manewrów w zatłoczonym porcie lub wyławiania przedmiotów z wody,
• kompas – urządzenie do ustalania kursu jachtu.

Liny 

• fał – służy do podnoszenia żagli (wyróżniamy fał foka, fał grota itp.), a także ruchomych elementów jachtu – np. miecza lub płetwy sterowej,
• szot – lina służąca do manewrowania żaglami i ustawiania ich w odpowiednim położeniu względem wiatru. Wybierając (ciągnąc) szoty napinamy żagiel,
• wanty – najczęściej metalowe liny umieszczone są symetrycznie na obu stronach masztu i stabilizujące go, stanowią wraz ze sztagiem i ewentualnie achtersztagiem tzw. takielunek stały,
• Forsztag – lina podtrzymująca maszt, maszt, która biegnie od topu masztu do dziobu jachtu.

Pomieszczenia i schowki

• kokpit – otwarta część pokładu, w której znajduje się miejsca sternika 
• kambuz – jachtowa kuchnia na statku żaglowym,
• kingston – toaleta lub pomieszczenie, w którym się ona znajduje,
• koja – miejsce do spania, czyli łóżko dla żeglarza, 
• mesa – jachtowy „salon”: pomieszczenie wewnątrz jachtu (pod pokładem) przeznaczone dla całej załogi. W mesie jada się posiłki, rozmawia, gra w karty itp.,
• bakista – schowek na różne rzeczy ,
• jaskółka – półka na burcie – wewnątrz jachtu w mesie lub kajutach,
• zęza – najniżej położone miejsce w kadłubie jachtu, ulokowane pomiędzy podłogą (gretingami) a dnem łodzi. W zęzie jachtu morskiego znajduje się pompa zęzowa, która ma wypompowywać znajdującą się tam wodę i wycieki – dlatego o należy dbać o czystość zęzy,
• forluk – właz znajdujący się na dziobie przypominający ten na czołgu. Forluk prowadzi do pomieszczeń w przedniej części jachtu a także do ewentualnej ewakuacji ludzi znajdujących się w tej części,
• dziób – jest to przednia część kadłuba statku,
• forpik – przedni wodoszczelny przedział statku,
• fordek – pokład dziobowy.

                Najważniejsze żagle

• fok – duży, trójkątny przedni żagiel na dziobie, stawiany na sztagu,
• grot – główny żagiel, najczęściej trójkątny żagiel przymocowany do masztu i bomu,
• spinaker – duży, cienki żagiel dodatkowy przypominający balon, stawiany przy kursach z wiatrem, z pomocą spinaker-bomu,
• genaker – to spinaker ale asymetryczny, stawiany z bukszprytu lub specjalnego wytyku na dziobie,
• kliwer – trójkątny żagiel przedni,
• genua – powiększony fok używany przy kursach ostrych.

Żeglowanie

• zwrot – manewr powodujący zmianę położenia jachtu względem kierunku wiatru, Wyróżnia się zwrot przez sztag (gdy linię wiatru przecinamy dziobem) oraz przez rufę (gdy przecinamy ją rufą i przerzucamy bom na drugą stronę jachtu), 
• refowanie – redukowanie powierzchni żagli poprzez ich zwijanie lub częściowe zrzucanie i mocowanie ich linkami zwanymi reflinkami. Refujemy się podczas silnych wiatrów, by płynąć stabilniej i unikać niekontrolowanych przechyłów,
• kilwater – ślad na wodzie pozostawiony za rufą płynącego jachtu,
• flauta – brak wiatru,
• grzyb – jacht wywrócony dnem do góry, morski jacht ze sprawnym kilem nigdy nie zrobi grzyba,
• fordewind – kurs jachtu względem wiatru wiejącego od rufy.

Wybrane rodzaje statków

• Koga – jest to żaglowy statek handlowy, który był używany na Bałtyku XII – XV wieku,
• Drakkar – wiosłowo – żaglowy bezpokładowy okręt Wikingów, który używany był w VIII wieku,
• Korweta – żaglowy okręt wojenny z XVII – XIX wieku,
• Bark – statek żaglowy trzymasztowy o ożaglowaniu rejowym,
• Hulk –  okręt żaglowy z XV – XVII wieku. Statek, bywał przycumowany lub zakotwiczony w porcie i służył jako magazyn, czy też hotel,
• Kuter – statek rybacki,
• Birema – starożytny okręt bojowy o napędzie wiosłowym ,
• Afrakta – grecki starożytny statek wiosłowy,
• Dżonka – statek drewniany z Chin, przeznaczony do żeglugi po wielkich rzekach,
• Galeon – pokaźnych rozmiarów, wojenny statek żaglowy, najczęściej czteromasztowy o ożaglowaniu rejowym na masztach przednich i żaglu łacińskim na tylnym. Charakteryzował go niski, wydłużony dziób , wysoki kasztel rufowy, a także żagiel podbukszprytowy.